ANTHRAX (ŞARBON) ÜZERİNE

Geçtiğimiz günlerde ulusal basında yer alan şarbon mihrak haberlerinin kamuoyunda paniğe ve korkuya neden olması ve sosyal medya nedeniyle çok yoğun bir bilgi kirliliği oluşması, konuyla ilgili yetkili kişiler haricinde hemen herkesin fikir beyan etmesi, bu kişilerin de yanlış bilgilendirme ve yönlendirmesi nedeniyle, bu yazıyı, süreci takip ve idare eden en yetkili kişilerden biri olan Uzman Veteriner Hekim Selahattin ŞEN ile görüşerek yazma gereği duydum.

Hastalıkla ilgili çok genel olarak teknik bir bilgilendirme

Anthrax, halk arasındaki adıyla Şarbon hastalığının etkeni, basil şeklinde gram pozitif bir bakteri olan Bacillus anthracis’tir. Soğuk kanlı hayvanlar (balık, sürüngen gibi) ve kanatlılar hariç, tüm hayvan ve insanlar bu hastalığa duyarlıdır. kanatlılar vücut ısıları düşürülerek deneysel olarak hastalandırılabilir. Etkeni alan hayvan veya birey hastalanır. Etken vücuda girdikten sonra genel dolaşım sisteminde aşırı miktarda çoğalarak septisemi tablosu oluşturur. Böylelikle etkilenen canlıda ölüm meydana gelir. Küçükbaş hayvanlarda klinik belirti göstermeden (perakut) ani ölüm şekillenir. Büyükbaş hayvanlarda etken vücuda girdikten sonra 3-5 gün kuluçka dönemi geçirir, bu dönemin hemen sonrasında ölüm şekillenir. Kuluçka süresi boyunca hayvanda iştahsızlık, çevreye olan ilgide azalma, tüylerde karışıklık, ilerleyen günlerde göğüsten boyuna doğru ödem, bazı olgularda sarılık tablosu, kan işeme, ölüme yakın son 6-7 saatte yüksek ateş görülür. Ölüm çok kısa sürede şekillendiği için bu semptomlar çoğunlukla yetiştirici tarafından fark edilemez.

(Anthrax'tan ölen bir hayvanın burun deliklerinden kan gelmesi)

Anthrax’tan ölen hayvanlarda vücuttaki doğal deliklerden (ağız, burun, anüs gibi) kan geldiği görülür. Böyle hayvanların nekropsisi yasaktır çünkü Anthrax basili kendisine uygun olmayan bir ortamla karşılaşırsa sporlanır ve 50-60 yıl dış ortamda enfeksiyon yapma kabiliyetini muhafaza ederek varlığını sürdürür. Analiz için, pamuğa emdirilmiş kan örnekleri ivedilikle laboratuvarlara gönderilmelidir. Hastalıktan şüphelenilmeyip hayvan bilinçsizce kesilmişse, normalde pıhtılaşması beklenen kanın pıhtılaşmadığı, dalağın çamur kıvamında olduğu ve birkaç misli büyüdüğü, deri altı bağ dokularda yoğun kanamaların varlığı görülür.

Antrax’tan ölen hayvanların kadavraları yakılarak veya yerleşim yerlerinden, yeraltı su kaynaklarından uzak, mera olarak kullanılmayan âtıl bölgelerde en az 2 metre derinliğinde çukurlar açılarak dezenfektan ve sönmemiş kireçlerle muamele edilerek gömülmelidir. Hastalık çıkan bölgelerde bakanlıkça karantina uygulaması ve çevredeki hayvanların aşılaması yapılmalıdır. Ölen hayvanların kirlettiği alanın zemini kazınıp, çıkarılan toprak dezenfekte edilerek gömülmeli, hayvanın bulunduğu alanın da dezenfeksiyonu sağlanmalıdır.

Anthrax hastalığı insanlarda 3 formda görülür. Bunlar akciğer, barsak ve deri formudur. Akciğer formu, yukarıda belirttiğimiz gibi, uygun olmayan ortamlarda anthrax basilinin dönüştüğü spor formunun tozlu ortamlarda hava yoluyla vücuda girmesiyle oluşur. Barsak formu, hastalıklı hayvanların etlerinin tüketimiyle meydana gelir. Deri formu ise hastalıklı etlere veya kana temasla, etkenin temas eden bölgede var olan kesik, yara veya iyileşme dokusundan vücuda girmesiyle oluşur. Akciğer ve barsak formlarının tedavisi oldukça zordur ve erken teşhis çok önemlidir. Deri formu tedavi edilebilmektedir.

(Şarbon Deri Formu. Görüntü Sivas - Gürün'de yaşayan C.Ü. Tıp Fakültesi Hastanesi'nde Anthrax teşhisi yapılarak tedaviye alınan vatandaşa aittir. Kaynak: https://www.birgun.net/haber-detay/sivas-ta-bir-koy-sarbon-suphesiyle-karantinaya-alindi-228791.html)

Hem yetiştiriciler hem de tüketicilerin, şüpheli olduğunu düşündüğü durumlarda gerek Tarım ve Orman Bakanlığı gerekse Sağlık Bakanlığı’nın ilgili birimlerine derhal bilgilendirmede bulunması, hem vatandaşlık hem de insanlık görevidir. Şarbon göz ardı edilebilecek bir hastalık değildir. Ülke sorunu olarak algılanmalıdır.

Ulusal basında çıkan haberlere istinaden ufak bir bilgilendirmeyi de birincil ağızdan ben yapmak istedim:

<< Son zamanlarda basında yer alan haberlerde Ankara-Gölbaşı’nda yer alan Et ve Süt kurumuna ait ithal hayvanlarda Anthrax tespit edilmiş, bu hayvanların hasta olarak ülkeye ve ülke piyasasına sokulmuş olma korkusu, halk arasında yayılmaya ve panik oluşturmaya başlamıştır. Ancak ithal edilen hayvanların, nakliyenin gemiyle yaklaşık 1 ay ve ilgili yerde karantina süresinin de 21 gün sürdüğünü, hastalığın 3-5 gün kuluçka süresinden sonra hayvanı ölüme götürdüğünü göz önünde bulundurursak, hayvanların ithal edildikleri bölgeden hastalıkla alınmış olması mümkün değildir. Bölgede çıkan şarbonun tüketilen samandan kaynaklı olma ihtimali üzerinde durulmaktadır.

Hali hazırda zor günler geçiren ülke hayvancılığı, çıkan spekülatif haberlerle daha da zora girmektedir. Kamuoyuna da yansıyan mihrak bölgelerine uzman kuruluşlarca derhal müdahale edilmiş ve hastalık kontrol altına alınmıştır. Bakanlık merkez ve taşra teşkilatı yoğun bir şekilde konuyla ilgilenmekte ve hastalığın önüne geçmek için canla başla çalışılmaktadır. >>

Anthrax çok tehlikeli, zoonoz bir hastalıktır. Konuyla ilgili yapılan haber ve açıklamalarda kamuoyunun hassasiyetleri göz önünde bulundurulmalı, ülke hayvancılığına zarar verecek spekülatif açıklamalardan kaçınılmalıdır. Unutmayınız ki, sofranıza koyduğunuz hayvansal gıdaları, sağlıklı bir şekilde tüketebilmeniz için canla başla çalışan veteriner hekimler, her türlü önlemi almış ve almaya devam etmektedir.

Sağlıkla Kalın…

Kamuoyuna Saygılarımla…

Dr. Öğrt. Üyesi İlker ŞEN